Hangisini tercih etmeli? Bazı özel durum (yaş, meslek, hamilelik, emzirme, yurt dışına sık çıkma gibi) ve hastalıklar (lupus, romatoid artrit, Crohn gibi otoimmün hastalıklar, bağışıklığı baskılayan ilaç kullanma, önceden geçirilmiş Kovid-19 gibi) tercihinizi etkileyebilir.
Aşının yararı, olası zararından çok daha fazla. Özel bazı durumlar dışında herkese aşı olmalarını öneririm. Aşı karşıtları, aşıların genetik yapımızı bozacağını iddia ediyorlardı, ama aşının değil, hastalığı geçirenlerde virüsün insan genomuna katılarak genetiğimizi bozabildiği gösterildi. PNAS dergisinde yayımlanan makaledeki veriler, Kovid-19’dan iyileşen bazı insanların, aylar sonra neden pozitif çıktığını da açıklıyor.
Okuduğum yayınlar üzerine kurduğum öneriler şöyle: Sizin için hızlı ve güçlü bir korunma daha önemli ise, hafif bile olsa enfeksiyonu geçirmek istemiyorsanız, özellikle Avrupa ülkelerine ve ABD’ye sık yolculuk yapıyorsanız, 20-55 yaş aralığındaysanız, BioNTech daha avantajlı görünüyor. Yan etkilerin az olması daha önemli ise, 65 yaşın üzerinde, 20 yaşın altındaysanız, Çin’e sık yolculuk yapıyorsanız, çok düşük bir olasılık olsa da uzun vadede ortaya çıkabilecek bir yan etkiden endişe duyuyorsanız, Sinovac aşısını tercih edebilirsiniz. Kronik bir hastalık veya özel durum nedeniyle izlenen bazı hastaların, kendilerini izleyen hekimlere danışmalarında yarar var.
Alerjik, Bağışıklığı Baskılanmış ve Otoimmün Hastalığı Olanlar
Alerjik ve otoimmün bir hastalığı bulunanlarda güvenlik açısından Sinovac, antikor üretme kapasiteleri düşük bağışıklığı baskılanmış hastalarda BioNTech kullanmak daha mantıklı. Japonya’da BioNTech aşısı uygulanmış 1.893.360 kişinin 21’inde önemli anafilaktik reaksiyon gelişirken, bunların 17’sinde alerji öyküsü saptanmış.
Hamileler ve Emziren Anneler
Hamilelerde ve emziren annelerde Kovid-19 aşılarının güvenliği konusunda deneyimler kısıtlı; çünkü tüm aşılar geliştirilirken, bu iki grupta deneme yapılmadı. Son zamanlarda eğilim, emziren annelere ve hamileliğin dördüncü ayından sonrasındaki gebelere aşı uygulama yönünde; ancak karar annelere bırakılıyor. Uygulamalarda ülkeler arasında farklılıklar var; Japonya’da hükümetin desteklediği uygulamayı beğendim. Buna göre, bebek isteyenler mümkünse hamilelik öncesi aşılanıyor ve aşı sonrası uzun süre hamileliği önlemeye gerek görülmüyor. Hamilelerin tereddütleri gideriliyor ve aşı programından dışlanmıyorlar; aşı öncesi bildirim onamları alınıyor; sağlık çalışanları ve diyabet, hipertansiyon, obezite gibi komplikasyonları olan hamileler tercihli olarak aşılanıyor; 12. gebelik haftasına kadar aşıdan kaçınılıyor; eş ve aile bireyleri aşılanıyor.
BioNTech veya Moderna aşısı uygulanmış 180 emziren anne üzerinde yapılan bir araştırmada, bazı annelerin ürettikleri süt miktarında geçici süreyle azalma olmuş ve 5 annenin sütlerinde hafif renk değişikliği saptanmış. Sinovac ile yapılmış fazla çalışma olmamasına karşın, gerek hamilelerde, gerekse emziren annelerde aşı uygulanacaksa, ölü virüs içeren Sinovac’ın tercih edilmesinin daha mantıklı olduğu kanısındayım.
Kovid-19 geçirenler aşılanmalı mı?
Kovid-19 geçirenlerin, enfeksiyondan 6 ay sonra aşılanmaları öneriliyor. Kovid-19 geçirdikten sonra BioNTech aşısı uygulanan kişilerde, önceden geçirmemiş olanlara oranla daha sık yan etki gözlenmiş. Sağlık çalışanları gibi enfeksiyon riski yüksek bir grupta değilse, Kovid-19 geçirenlerin Sinovac ile aşılanmalarını daha doğru buluyorum.
Üçüncü Aşı Uygulaması Farklı Olabilir mi?
Bugüne kadar ilk iki dozda aynı aşının uygulanması stratejisi uygulandı. İki doz BioNTech uygulananlarda uzunca bir süre üçüncü doza gereksinim olmayabilir. Ancak, antikor üretme potansiyeli daha düşük olan risk altındaki iki doz Sinovac uygulanmış sağlık çalışanlarına, yakında üçüncü doz gerekecektir. Bir gruba Sinovac, diğerine BioNTech uygulanarak, sonuçlar karşılaştırılabilir. İlk bulgular, özellikle daha riskli ve genç çalışanlarda hücresel bağışıklığı da uyaran BioNTech’in uygulanmasının daha iyi sonuç vereceğini gösteriyor.
Prof. Dr. Ülgen Zeki OK
Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi