Comac’ın, 2025 C919 teslimat hedeflerini önemli ölçüde tutturamayacağı tahmin ediliyor. Airbus ve Boeing gibi, Çinli uçak üreticisi de üretim artışını engelleyen endüstriyel darboğazlar ve jeopolitik gerilimlerin birleşimiyle karşı karşıya.
Bloomberg’e göre, Comac 22 Aralık 2025 itibarıyla 13 adet C919 teslim etmişti; bu sayı 2024’tekiyle aynıydı. Oysa şirket başlangıçta yıl için 75 uçak hedeflemiş, daha sonra hedefini 25’e düşürmüştü. Sadece birkaç gün kala, üreticinin revize edilmiş hedefini yaklaşık yarı yarıya, ilk hedefini ise %80’den fazla aşamayacağı tahmin ediliyor; bu durum Çinli havayollarından gelen sürekli talebe rağmen geçerli. Reuters’ın bir sektör gözlemcisine dayandırarak bildirdiğine göre, 2025 yılında 32 uçak bekleyen China Eastern, Air China ve China Southern, düzenleyici belgelerine göre Eylül ayı sonuna kadar sadece beş uçak teslim almıştı :
” Comac, C919 için beklenenden çok daha karmaşık bir üretim artışı gerçeğiyle karşı karşıya.”
Jeopolitik baskılar ve yabancı tedarikçilere bağımlılık:
Airbus A320 ve Boeing 737 tek koridorlu uçaklarla rekabet etmek üzere 2007’de başlatılan C919 programı, gecikmelerle boğuştu ve Çinli yetkililer tarafından ancak 2022’de onaylandı; hizmete girmesi ise lansmanından on beş yıl sonra, 2023 için planlandı. Bu aşamada, sipariş edilen yaklaşık 1200 uçaktan sadece 18 kadarı Çin semalarında uçuyor; bu da ticari hedefler ile endüstriyel gerçeklik arasında önemli bir uçurumu yansıtıyor. Zorluklar, montaj hatlarının artırılması, karmaşık bir tedarik zincirinin yönetimi ve Comac’ın ihracat lisanslarına tabi Batılı ekipman ve yazılımlara bağımlılığından kaynaklanıyor.
2025 yılında, özellikle Donald Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünden bu yana Çin ve Amerika Birleşik Devletleri arasında yaşanan uluslararası gerilimler, C919 üretimini sekteye uğratmaya devam ediyor ve bu durum bazı kritik teknolojilere erişimi zorlaştırıyor. Motorlar, aviyonik sistemler ve birçok önemli bileşen hala Batılı şirketlerden geliyor ve bu da üretim zincirini lisanslama düzenlemelerinin veya yaptırımların sıkılaştırılmasına açık hale getiriyor. Comac’ın mevcut üretim hacimleri ile Batılı rakiplerinin üretim hacimleri arasındaki fark oldukça belirgin: Airbus 600’den fazla A320 ailesi uçağı teslim ederken, C919 teslimatları hala onlarca uçakla sınırlı kalıyor.
Ticari açıdan bakıldığında, C919 henüz Batılı yetkililerden işletme sertifikaları almamıştır; bu da Çin dışındaki teslimat olanaklarını Kamboçya veya Laos’taki havayolları gibi birkaç yakındaki müşteriyle sınırlandırmaktadır. Bu durum, sipariş defterinin çeşitliliğini azaltmakta ve uçak üreticisi Comac’ı büyük ölçüde iç talebe ve Pekin tarafından alınan siyasi kararlara bağımlı hale getiriyor.
Comac’ın yaşadığı zorluklar Airbus-Boeing’in hakim konumunu ortadan kaldırmıyor, ancak tek koridorlu uçak pazarındaki bu ikili tekelin beklenen aşınmasını geciktiriyor. Bloomberg’in aktardığı bir kaynağa göre, ” Comac üretimini kademeli olarak artırsa bile, Çinli havayolu şirketlerinin önümüzdeki birkaç yıl içinde Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nden büyük siparişler vermeye devam etmesi bekleniyor. Tüm küresel havacılık sektörü baskı altında ve Comac da bu sistemik kısıtlamalardan muaf değil .”
Mevcut gecikmelere rağmen, Comac, 2026’dan itibaren yılda 100, 2027 ve 2028’de 150 ve 2029’a kadar 200 adet C919 üretmeyi hedefleyen oldukça iddialı bir üretim artırma yörüngesini sürdürüyor. Bununla birlikte, bağımsız firmaların tahminleri daha temkinli ve
2025’te yaklaşık 20, 2026’da 30 ve 2027’den itibaren yılda 40 uçak teslimatı öngörüyor.
