Türkiye’de birkaçı hariç havalimanları hazine adına, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü’nün malıdır. Bazıları askeri amaca da hizmet eden bu havalimanları uzun yıllar DHMİ tarafından işletilmekteydi. Devletçilikten vazgeçip, bizi özelleştirme kavramıyla tanıştıran Turgut Özal, havalimanlarının da özelleştirilmesinin önünü açmıştır.
Havalimanlarının Yap-İşlet-Devret (YİD) yöntemiyle özelleştirilmesinin ilk örneği Bayındır Holding tarafından yapılan ve işletilmeye başlanan Antalya Dış Hatlar Terminali’dir. Ardından 2001 yılında yeni bir örnek olarak Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali ihalesini Tepe-Akfen-Viyana (TAV) Konsorsiyumu kazandı. Savunma Sanayii Müsteşarlığı’na (şimdi Başkanlık) ait olan ve şimdi DHMİ’ye devredilen Sabiha Gökçen Meydanı da Limak-GMR-Malaysia Airport üçlü ortaklığına verildi. Değişik tarihlerde de Ankara Esenboğa’nın yanı sıra İzmir Adnan Menderes, Bodrum-Milas gibi havalimanlarını yine TAV Holding aldı.
(Alanya-Gazipaşa da TAV’dadır.) Dalaman’ı İspanyol ortaklı YDA, Kütahya Zafer’ı IC İçtaş şirketleri işletmektedir.
Yakında faaliyete geçecek olan Adana Çukurova Bölgesel Havalimanı ise Favori Havacılık şirketi tarafından işletilecek. İşletme süresi dolmayan havalimanları hisse devri yaparken, süresi dolanların bazıları da el değiştirmiştir. Şimdilerde böyle bir ihale gündemde. TAV Holding’in 2004’te kazandığı ihaleyle 2006’da işletmeye başladığı Ankara Esenboğa Havalimanı 2025’teki süre bitimine daha 2,5 yıl varken DHMİ tarafından görücüye (ihaleye) çıkarıldı.
182 bin metrekarelik bir alanda kurulan ve yıllık 20 milyon yolcu kapasitesi olan Esenboğa Havalimanı, günde yaklaşık 40 bin yolcuya hizmet veriyor ve alana günde ortalama 280 uçak inip kalkıyor.
2006 yılında iç hatlarda 3 milyon 288 bin, dış hatlarda ise 1 milyon 260 bin olmak üzere toplam 4 milyon 548 bin yolcu ağırlayan Esenboğa Havalimanı 2022 yılının ilk 11 ayında, iç hatlarda 6 milyon 130 bin, dış hatlarda da 1 milyon 752 bin olmak üzere toplam 7 milyon 882 bin yolcu ağırladı.
21.4.2005 tarih ve 5335 sayılı kanunun 33. Maddesi kapsamında Esenboğa Havalimanı’nın kapasite artırımı, ilave yatırımların yapımı, iç-dış hatlar, CIP, Genel Havacılık Terminalleri ve mütemimlerinin ( tamamlayıcıların) işletme haklarının kiralanmak suretiyle verilmesine ilişkin ihale ilanında geçici teminat tutarı 10 milyon Euro, son teklif verme günü de 20 Aralık Saat 09.30 olarak belirlenmiş.
İhale aynı gün sat 10.00’da kapalı teklif açık artırım usulüne göre yapılacak.
DHMİ’nin duyurusunda “İhale 2886 ve 4734 sayılı Devlet İhale Kanunlarına tabi olmayıp, idare uygun teklifi tespit etmede, kiralama ihalesini yapıp yapmamakta tamamen serbest olup, idarenin bu serbest seçimi nedeniyle istekliler herhangi bir nam altında idareden talepte bulunamaz” deniliyor.
İhale için şu ana kadar halen Esenboğa Havalimanı’nı 2025’e kadar işletecek olan TAV Havalimanları Holding’in yanı sıra halen İstanbul Havalimanı’nın yüzde 45 hissedarı olan Mehmet Cengiz’e ait Cengiz İnşaat, Sabiha Gökçen ve İstanbul Havalimanı eski ortaklarından Priştine Adem Yaşarı Havalimanı’nın işletmecisi Nihat ve Ebru Özdemir’in Limak Şirketi, Antalya Havalimanı’ndaki hissesini TAV’a satan, yolcu garantili Zafer Havalimanı’nın işletmecisi İbrahim Çeçen’e ait IC İçtaş şirketleri dosya aldı.
2O Aralık 2022 Salı günü gerçekleşecek ihale için başka talipliler ortaya çıkar mı, katılacağı bilinen firmalardan çekilen olur mu yarın netleşir. Ankara Esenboğa için bugüne kadar 250 milyon Euro yatırım yaparak bu günkü konumuna gelmesini sağlayan ve tesislere değer kazandıran TAV’ın bu ihaleyi alması devamlılık açısından yerinde olur.
Alması derken, bu kelimeyi de özellikle kullandım. Çünkü, havalimanı ihalesi alınmayacak, verilecek. Bunu ben değil, yukarıda yazdığım 2886 ve 4734 Sayılı Devlet İhale Kanunu açıkça söylüyor. İhaleyi yapacak DHMİ’nin bu konuda tek kelime etmemesi ve ihaleyle ilgili olarak Bloomberg’e bilgi veren Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun, “Orada yapılacak 200 milyon Euro’luk bir yatırım var.
İhaleyle hem şu kadar yatırım yapacaksın, hem de burayı 25 yıl işletince bana ne vereceksin diyeceğiz. İhaleyi alan şirket, TAV’ın işletme süresi dolana kadar hazırlıklarını yapmış olacak. Esenboğa’ya üçüncü pisti yapacağız. Ayrıca ilave kule yapılacak” diye konuşmasının satır aralarından bu ihale yeni bir şirkete verilecek gibi bir anlam çıkardım. Acaba yanılacak mıyım?
Mutlu yarınlar Türkiye’m…
