ABD’deki şirketler liberal ekonomi modelindeki bu ülkede tamamen özel sektör bünyesindedir. Bu durum, Avrupa’da da buna yakın özel sektör hakimiyetindedir ancak bazı Avrupa şirketlerinde devletlerin de hisseleri vardır. Rusya ve Çin şirketleri tamamen kamu şirketidir. Brezilya’da ise bir kamu şirketi olan Embraer iflas aşamasına gelmişken, özelleştirildiği için bir dünya devi olmuştur.
Dünyanın dev havacılık şirketleri, havacılık sistemlerini tasarlayan ve inşa eden şirketler; ABD, Avrupa, Rusya, Çin ve Brezilya’da kümelendiler ve dünya sivil ve askeri havacılık pazarının %90’ından fazlasına sahipler.
Bu birleşmeler ABD ve Avrupa’da dolaylı, Rusya ve Çin’de ise; doğrudan devletin desteği daha doğrusu isteği ile olmuştur.
ABD’deki şirketler liberal ekonomi modelindeki bu ülkede tamamen özel sektör bünyesindedir. Bu durum, Avrupa’da da buna yakın özel sektör hakimiyetindedir ancak bazı Avrupa şirketlerinde devletlerin de hisseleri vardır. Rusya ve Çin şirketleri tamamen kamu şirketidir. Brezilya’da ise bir kamu şirketi olan Embraer iflas aşamasına gelmişken, özelleştirildiği için bir dünya devi olmuştur.
Her ülkenin, ekonomik konseptleri doğrultusunda havacılık şirketleri, şirket evlilikleri yoluyla entegre oldular, sinerji yarattılar, dünya pazarından daha güçlü pençeleriyle daha büyük paylar kaptılar.
Şimdi, ülkeler bazında bu havacılık şirketlerinin birleşmelerini özetleyelim.
ABD
1. Boeing
a. Boeing
• 1916 – William Boeing, Boeing Airplane Company’yi kurdu.
• 1960’lar–1990’lar – Boeing, ticari uçak pazarındaki liderliğini pekiştirirken; savunma kolunda North American Rockwell’den (Apollo programı vb.) çeşitli yüklenici parçalar aldı.
b. McDonnell Douglas
• 1921 – Douglas Aircraft Company kuruldu.
• 1939 – McDonnell Aircraft Corporation (Donald Douglas’ın eski ortağı) kuruldu.
• 1967 – Douglas ile McDonnell birleşerek McDonnell Douglas’ı oluşturdu.
• 1997 – McDonnell Douglas, Boeing’e katıldı.
Sonuçta; 1997’de Boeing ile McDonnell Douglas birleşerek günümüzün “Boeing Company”sini oluşturdular.
2. Lockheed Martin
• 1912 – Alco Hydro-Aeroplane Company, 1926’da Lockheed Aircraft Company oldu.
• 1958 – Lockheed, Vega Aircraft ve ardından L-1011 programlarıyla büyüdü.
• 1995 – Lockheed Corporation ile Martin Marietta (1950’de Martin Company’den ayrılan savunma kolu) birleşerek Lockheed Martin’i kurdu.
3. Northrop Grumman
• 1930 – Grumman Aircraft Engineering Corporation kuruldu.
• 1939 – Jack Northrop’un Northrop Corporation’ı doğdu.
• 1994 – Northrop Corporation ile Grumman birleşerek Northrop Grumman’ı oluşturdu.
4. Raytheon (şimdi RTX)
• 1922 – Raytheon Manufacturing Company kuruldu.
• 1997 – Raytheon, Hughes Aircraft’ı (Howard Hughes’un şirketi) satın aldı.
• 2020 – Raytheon Company ile United Technologies Corporation’ın savunma kolları (Pratt & Whitney, Collins Aerospace vb.) birleşerek Raytheon Technologies (RTX) adlı mega şirkete dönüştü.
Bu dört büyük oyuncu, on yıllar boyunca stratejik satın almalar, uluslararası program ortaklıkları ve örgütsel dönüşümlerle bugünkü devasa boyutlarına geldiler.
Avrupa
Avrupa’da da son üç–dört on yılda ABD’de olduğu gibi büyük savunma ve havacılık gruplarının birleşme ve konsolidasyon süreçleri yaşandı. En önemli örnekleri şöyle özetleyebiliriz:
1. Airbus Group/EADS
• Öncesi:
o Fransa: Aérospatiale Matra
o Almanya: DASA (Daimler Benz Aerospace)
o İspanya: CASA
• Birleşme: 2000 yılında bu üç kuruluş bir araya gelerek EADS (European Aeronautic Defence and Space Company) kuruldu.
• Gelişim: 2014’te “Airbus Group” adını aldı, 2017’den itibaren sadece Airbus olarak operasyonel ve yapısal entegrasyonunu tamamladı.
2. BAE Systems
• Öncesi:
o British Aerospace (BAe) – İngiltere’nin ana savunma ve uzay sanayi firması
o Marconi Electronic Systems (MES) – GEC’in savunma elektroniği kolu
• Birleşme: 1999’da BAe ile MES birleşerek BAE Systems oluştu.
• Sonuç: İngiltere’nin en büyük savunma sanayii kuruluşu haline geldi, hem platform (uçak, zırhlı araç) hem de elektronik/deniz sistemlerinde küresel bir oyuncu oldu.
3. MBDA
• Öncesi:
o BAe Dynamics (İngiltere)
o Matra (Fransa)
o LFK (Almanya, Daimler Benz grubu)
• Birleşme: 2001’de bu ülkelerin füze bölümleri birleştirilerek MBDA kuruldu. Bugün Avrupa’nın ve dünyanın en büyük füze tedarikçisi konumunda.
4. Thales Group
• Öncesi:
o Thomson CSF – Fransa’nın önde gelen savunma elektroniği firması
o Alcatel’in radar ve iletişim bölümleri (daha sonra)
• Gelişim: 2000’de Thomson CSF, Thales adını aldı; 2006 itibarıyla Alcatel’in savunma birimlerini tamamen entegre etti.
• Sonuçta; radar, hava trafik kontrol, elektronik harp ve uzay sistemlerinde güçlü bir portföy oluşturuldu.
5. Leonardo (Eski adıyla Finmeccanica)
• Öncesi:
o AgustaWestland (helikopterler)
o Oto Melara (deniz topçusu)
o Alenia Aermacchi (uçak)
o Selex ES (elektronik)
• Konsolidasyon: 2016’da tüm Finmeccanica alt şirketleri “Leonardo” markasında toplandı. Havacılık, uzay, savunma elektroniği ve deniz sistemlerinde entegre çözümler sunan devasa bir şirket oluştu.
6. Safran
• Öncesi:
o Snecma (uçak motorları)
o Sagem (savunma elektroniği)
• Birleşme: 2005’te Snecma ile Sagem birleşerek Safran doğdu. Uçak motorları, iniş takımları, navigasyon ve savunma elektroniğinde lider bir şirket oluştu.
Bu büyük konsolidasyonlar, Avrupa savunma sanayiini hem iç pazarda rekabetçi kıldı hem de uluslararası işbirlikleri ve entegre tedarik zincirleri sayesinde ABD’yle baş edecek güçte gruplar ortaya çıkardı.
Rusya
Rusya’daki savunma sanayiinde de benzer şekilde büyük bir konsolidasyon ve birleşme süreci yaşanmıştır. Soğuk Savaş sonrası dönemde, Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle birlikte Rusya’da savunma endüstrisi yeniden yapılandırılmış ve birleşmeler gerçekleştirilmiştir. Ancak, Rusya’daki şirket birleşmeleri ve devlet destekli stratejiler, Batı’dakilerden farklı olarak genellikle devletin müdahalesiyle şekillenmiştir.
Rusya’daki savunma sanayiindeki öne çıkan birleşmeler ve konsolidasyonlar;
1. United Aircraft Corporation (UAC)
• Öncesi:
o Sovyetler Birliği döneminde, Rusya’daki uçak üreticileri (yaklaşık 15 büyük firma) bağımsız çalışıyordu. Bu şirketler, Sukhoi, MiG, Tupolev, Illyushin ve Yakovlev gibi büyük markaları içeriyordu.
• Birleşme:
o 2006 yılında, Sovyetler Birliği sonrası dönemde Rusya’daki uçak üretim kapasitesini birleştirme amacıyla United Aircraft Corporation (UAC) kuruldu.
o UAC, Sukhoi, MiG, Tupolev, Illyushin, Yakovlev, Kamov ve Helicopters of Russia gibi önde gelen Rus uçak üreticilerini kapsayan dev bir holding olarak faaliyet göstermektedir.
o 2011 yılında, devletin de büyük hissedarı olduğu bu birleşme, Rusya’nın hava savunma kapasitesini güçlendirme amacıyla başlatılmıştır. UAC, Su-35, Su-57, MiG-29, Tu-160 ve diğer ileri seviye uçakların üretiminden sorumludur.
2. Russian Helicopters (Helicopters of Russia)
• Öncesi:
o Sovyetler Birliği’nin helikopter üretimi konusunda başlıca markaları Mil ve Kamov’du.
• Birleşme:
o 2000’lerin ortaları itibarıyla, Rusya’nın helikopter üretimini merkezi hale getirmek için Helicopters of Russia kuruldu. Bu, hem Mil hem de Kamov’un birleşmesini içeriyordu.
o 2011 yılında Rusya hükümetinin doğrudan desteğiyle büyük bir konsolidasyon sağlandı ve bu holding, başta Mi-8, Ka-52 ve Mi-26 gibi helikopterleri üretmeye başladı.
3. Almaz-Antey Air Defence Concern
• Öncesi:
o Sovyetler Birliği döneminde, hava savunma sistemlerinin çoğu devlete ait farklı şirketler tarafından üretiliyordu, örneğin Almaz ve Antey şirketleri.
• Birleşme:
o 2002 yılında bu iki firma, Almaz-Antey adı altında birleşerek, Rusya’nın en büyük hava savunma sistemleri üreticisi oldu.
o Bu konsolidasyon, S-300, S-400 ve S-500 gibi gelişmiş hava savunma sistemlerinin üretimini destekleyen bir yapı oluşturdu.
Yazının devamı için; TIKLAYINIZ
