RCM (Reliability Centered Maintenance-Güvenilirlik Merkezli Bakım), bir sistemin istenen emniyet, güvenilirlik, çevresel sağlamlık ve operasyonel hazırlık seviyelerine en uygun maliyetle ulaşmasını sağlamak için hangi arıza yönetimi stratejilerinin uygulanması gerektiğini belirlemek için kullanılır.
Özet:
RCM (Reliability Centered Maintenance-Güvenilirlik Merkezli Bakım), bir sistemin istenen emniyet, güvenilirlik, çevresel sağlamlık ve operasyonel hazırlık seviyelerine en uygun maliyetle ulaşmasını sağlamak için hangi arıza yönetimi stratejilerinin uygulanması gerektiğini belirlemek için kullanılır. RCM bağlamında bu, çeşitli bakım eylemlerinin tanımlanması anlamına gelebilir. Örneğin, bir RCM analizinin en yararlı ürünlerinden biri, sistemin durumuna bağlı (on condition monitoring), planlanmış modifikasyon ve programlanmış görevler gibi teknik olarak savunulabilir proaktif bakım görevlerinin tanımlanmasıdır. RCM, varlıkların emniyetli ve güvenilir bir şekilde çalışmasına önemli ölçüde katkıda bulunan başka sonuçlar da verebilir. Bunlar, tasarım değişikliklerini, eğitim programındaki değişiklikleri, yeni çalıştırma ve acil durum prosedürlerinin tanımlanmasını veya teknik kılavuzlardaki değişiklikleri içerebilir.
Bazı durumlarda, mevcut bir bakım programı RCM metodolojisinin dışında geliştirilmiş olabilir. Bu program içindeki bazı bakım görevleri çeşitli nedenlerle eklenmiş olabilir. Bakım planı/programı; Orijinal Ekipman Üreticisinin (OEM/Original Equipment Manufacturer) yönergelerine göre geliştirilmiş, diğer benzer ekipmanlardan ödünç alınmış veya “bu her zaman böyle yapılmıştır” yaklaşımının sonucu olabilir. Çoğu zaman, bu tür bakımın amacı tüm olası arızaları önlemektir ve etkisiz bakımla ve aşırı yüklenmiş bir bakım programıyla sonuçlanır. Böyle bir bakım programına RCM’nin uygulanması, genellikle gereksiz bakım görevlerini ortadan kaldırarak, gerçekten uygulanabilir ve etkili bir bakım programı ile sonuçlanır.
Uçak Bakım Konseptlerinin Tarihsel Gelişimi:
1950’lere Kadar:
1’nci ve 2’nci Dünya Savaşı Arası Dönemde; uçak bakım teknikleri, otomobil, gemi, tren, makine veya tesis bakım tekniklerinden çok farklı değildi. Temelde arıza yaptığında faal et konsetpi geçerliydi. Yani temelde klasik “Arıza Giderme ve Tamir (Maintenance and Repair) konseptinde; “Arıza yaptığında giderin, hasarlandığında tamir edin” anlayışı geçerliydi. Arıza bakımı yapıldığında kontrol kaybedilir. Sıklıkla “Reaktif bakım” olarak adlandırılan bu metod, 1950’lere kadar bilinen ve yürtülen ana stratejiydi. Bu metod, esas olarak şu durumlarda kullanışlıdır:
Uçak kritik değildir, sorti üretimini etkilemez, yüksek oranda yedeklidir, uçağın parçalarının tamiri veya değiştirilmesi ucuzdur ve muhtemelen arızalanmaz, başarısız olursa ikincil hasara veya başka sorunlara neden olur.
Uçağı izlemek uygun maliyetli değildir, önleyici bakım faaliyetlerinin hiçbir faydası yoktur.
1950 ve 1970 Arası:
Önleyici/Tahmine Dayalı Bakım (Predictive Maintenance); “Uçak sistemlerinin arızalanmaması için düzenli bakımlar yapın” der. Özellikle jet çağının başlaması ile birlikte hem uçak sşstemleri karmaşıklaşmaya ve hem de maliyetleri yükselmeye başladı. Özellikle uçak kayıplarında vergi verenlerin hükümetler üzerindeki baskısı ve hesap sorma isteği de ciddi boyutlarda artmıştı. Önleyici Bakım Konsepti; arıza ve arızaların önlenmesini amaçlayan planlı bakım eylemlerinin bir programıdır. Birincil amaç, ekipmanın arızasını fiilen oluşmadan önlemektir. Bu stratejinin uygulanmasından sonra, aşınmış bileşenleri arızalanmadan önce değiştirerek ekipman güvenilirliğini artırmak için tasarlanmıştır. Yani karmaşık ve uygulanması kaliteli, eğitimli ve ehil personel gerektiren bakım konseptlerini belirlemeye ve geliştirmeye başlanmıştır.
Önleyici bakım konseptinin uygulanması aşağıdaki durumlarda gerekli ve yararlıdır:
Uçak sistemleri veya komponentleri, bilinen bir süre içinde aşınırlar veya bozulurlurlar.
Sistem emniyet riski, görev başarısızlık riskinden daha azdır.
Önleyici bakım eyleminin maliyeti, arıza giderme maliyetinden daha azdır.
Sistemin durumunun izlenmesi; “durum izleme (condition monitoring)” pratik değildir.
Bu ihtiyaçlar; bugüne kadar hala genel olarak takip edilen bakım uygulamalarından biri olan “Önleyici Bakım Konseptinin” gelişmesine yol açtı, temel oldu.
1970 ve 1990 Arası:
Kestirimci/Önleyici/Öngörücü/Tahmine Dayalı Bakım Konsepti; başka bir deyişle, “Bozulmadıysa, Düzeltmeyin/Don’t Fix if ain’t broken” ilkesi doğdu ve gelişti. Çünkü arıza yapmayan bir sistemi, sistem komponentini etkili ve emniyetli kullanım sürecinden önce değiştirmek hem maliyetleri çok yükseltiyor hem de sorti üretim etkinliğini düşürüyordu. Uçak sistemleri ve komponentleri, arızalanmadan önce gösterge niteliğinde sinyaller verecek şekilde tasarlanmaya başlandılar, özellikle elektronik sistemlerde bu prensip, mekanik sistemlere nazaran daha kolay uygulanabiliyordu. Alınan bu sinyallere göre bakım planlanması genellikle bu tarz bilgilendirme yapabilecek modern sistemlere sahip uçaklarda mümkün olabilmeydi.
1990 ve 2000 Arası:
Proaktif Bakım; Kestirimci/Önleyici/Öngörücü/Tahmine Dayalı Bakım (Predictive Maintenance) akabinde gelişen Proaktif Bakım Konsepti, Güvenilirlik Merkezli Bakım (RCM, Reliability Centered Maintenance) felsefesinin de temel taşıdır. Yani reaktif, önleyici/öngörücü bakım konseptleri gibi, daha önce açıklanan diğer bakım türleri için mantıklı bir sonuçlar sağlar:
Proaktif bakım, daha iyi tasarım, kurulum, bakım prosedürleri, işçilik ve zamanlama yoluyla bakımı iyileştirir.
Proaktif bakım, aşağıdaki tutumlarla karakterize edilir:
Geçmişte yapılan tasarım hatalarının gelecekteki tasarımlarda tekrarlanmamasını sağlamak amacıyla bakım mühendislerinden ve teknisyenlerinden tasarımcılara kadar bir geri bildirim döngüsü yaratmak ve sürdürmek.
Bakım ve destek işlevlerini yaşam döngüsü perspektifinden görüntülemek.
Bu bakış açısı, kısa vadede maliyetten tasarruf etmek için bakım faaliyetlerini kesmenin genellikle uzun vadede daha fazla maliyete neden olduğunu gösterecektir.
Yerleşik bakım prosedürlerini iyileştirmek ve uygun karışımda uygulandıklarından emin olmak için sürekli olarak yeniden değerlendirmek.
Proaktif bakım, sistem ömrünü uzatmak için aşağıdaki temel teknikleri kullanır:
Uygun kurulum ve hassas yeniden yapılandırma. Örn. Performans testi ve titreşim, hizalama ve dengeleme kriterleri.
Arızalı parça analizi.
“Kök-Sebep” başarısızlık analizi.
Güvenilirlik Mühendisliği çalışmaları. Başarısızlık oranı/MTBF (Mean Time Between Failure), Weibull dağılımı v.d. İstatistiksel Süreç Kontrol Tekniklerinin uygulanması.
Sistem Ömür Döngüsü Araştırması. Problemin Yinelenme kontrolü.
2000’ler ve Ötesi:
Durum Temelli/Duruma Dayalı İzleme Bakım Konsepti+ (CBM+, Condition Based Monitoring Maintenance Consept+)
Sezgisel bir RCM yaklaşımı, minimum analizle; bariz, duruma dayalı bakım görevlerini tanımlar ve uygular. Düşük değerli bakım görevleri, geçmiş verilere ve Bakım ve Operasyon (Maintenance & Operation) personelinin girdilerine göre ayıklanır veya ortadan kaldırılır. Amaç, FMEA ve diğer durum izleme yeteneklerini geliştirme maliyetini dengelemeye yardımcı olmak için ilk analiz süresini en aza indirmektir.
Bakımda duruma dayalı izleme, hangi bakımın ne zaman tamamlanması gerektiğini belirlemek için varlık durumunu izleyerek, varlık arızalarını, duruş sürelerini ve gereksiz uygulamaları önlemeye odaklanır. Herhangi bir kestirimci bakım stratejisi için bu gerekli kabul edilebilir. Duruma dayalı izleme, bakımın yalnızca belirli eşiklere ulaşıldığında veya göstergeler performansın düştüğüne veya yaklaşan arızaya dair işaretler gösterdiğinde yapılması gerektiğini belirtir.
Geleneksel olarak, bu eşikler ve göstergeler için bir sistemler topluluğunu izlemek; aşırı yayılmayan ölçümleri, sayısal metriksleri, görsel incelemeleri, performans verilerini ve planlanmış testleri içerir ve önceden belirlenmiş veya önceden belirlenmiş aralıklarla tamamlanır. Ancak duruma dayalı izleme, potansiyel arıza modlarına ve bunların göstergelerine bakar ve ardından bunları izler.
Yazının devamı için:
