Ukrayna’daki savaşın başlamasından bu yana Rus hava sahasının Batılı havayolu şirketlerinin çoğuna kapatılmasıyla birlikte, havayolu şirketleri çok daha az direkt rota kullanmak zorunda kalıyor, bu da uçuş sürelerinin uzamasına ve yakıt tüketiminin artmasına neden oluyor.
Dahası, Orta Doğu’nun geniş bölgeleri artan füze atışları nedeniyle uçmak için tehlikeli hale geliyor ve Hindistan ile Pakistan arasındaki gerginlikler bu yıl karşılıklı hava sahası yasaklarına yol açtı. Sonuç olarak, havayolları Avrupa ve Asya arasındaki geçerli rota seçeneklerini tüketiyor.
Ancak yeni bir sığınak ortaya çıktı: Afganistan. On yıllar süren savaşlar boyunca bir zamanlar göz ardı edilen semalar artık nispeten güvenli kabul ediliyor ve Taliban yönetimi bir nebze istikrar sağlıyor. Birçok havayolu şirketi, uçuşlarını İran veya diğer sorunlu bölgeler üzerinden değil, Afgan hava sahasından yönlendirmeye başladı.
Federal Havacılık İdaresi (FAA), 2023 yılında Afgan hava sahasındaki kısıtlamaları hafifleterek, havayollarının kuzeydoğu Afganistan üzerinde Wakhan Koridoru olarak bilinen dar bir koridoru kullanmalarına izin verdi. FAA şu anda, Kabil FIR bölgesinde 32.000 fitin altındaki ABD sivil uçuşlarını yasaklıyor, ancak Temmuz 2028’e kadar 30.000 fit ve üzeri irtifalarda P500/G500 rotalarında uçuşlara izin veriyor.
ABD’li taşıyıcıların kullanımı hala düşük olsa da, artan trafiğe Lufthansa, British Airways, KLM, Singapore Airlines, EVA Air, Air India gibi Avrupa ve Asya havayolları hakim.
Taliban hükümeti bu değişiklikten hemen faydalanarak Afgan hava sahasından geçiş için uçuş başına 700 dolarlık sabit bir ücret uygulamaya koydu. Bu ücret hem büyük uçaklar hem de özel jetler için aynı olup, teknik molalar gerektirebilecek uçuşa 500 veya 1.000 mil eklemekten daha ekonomik.
Daha düşük vergiler uygulayan ABD destekli hükümetin devrilmesinden sonra, Afganistan üzerindeki uçuş sayısı neredeyse sıfıra düştü. 2020 seviyelerinin yaklaşık yarısına geri dönen uçuş trafiğiyle birlikte, uçuş ücretleri Taliban hükümeti için önemli bir gelir kaynağı haline geldi. Şu anda günlük uçuş sayısının 100 ila 120 arasında değişmesi ve yıllık yaklaşık 28 milyon dolar gelir elde etmesi bekleniyor.
Taliban hükümeti yaygın olarak tanınmasa ve yaptırımlarla karşı karşıya olsa da, BAE’de Afgan havalimanlarını ve hizmetlerini yöneten GAAC gibi üçüncü taraflar aracılığıyla uçuş ücretleri tahsil ediliyor. Bu sayede havayolları parayı doğrudan Taliban’a değil, gerekli hizmet ve izinleri sağlayan aracılara aktarıyor.
İlginçtir ki, ABD Hazine Bakanlığı hava seyrüsefer hizmetleri için bu işlemlere izin veren bir kılavuz yayınladı; bu da Taliban havacılık otoritesine 700 dolar ödemenin havayolları için yasal sorunlara yol açmayacağı anlamına geliyor.
