AZAL’a Ait Embraer 190-100 Uçağının Aktau Yakınlarında Düşmesiyle İlgili Kaza Araştırmasının Ön Raporu*Yayımlandı.
25 Aralık 2024 günü, Azerbaycan’ın Bakü havaalanından Rusya’nın Grozni havalimanına J2-8243 sefer sayılı uçuşu gerçekleştiren Azerbaycan Havayolları’na (AZAL) ait Embraer 190-100 IGW tipi yolcu uçağı Kazakistan Cumhuriyeti’ndeki Aktau Havalimanı yakınlarında düşmüştür. Uçak kazası sonucunda iki mürettebat (kaptan pilot ve ikinci pilot), bir Kabin amiri ve 35 yolcu hayatını kaybetmişti. Yaşanan kumanda problemlerine rağmen kokpit ve kabin ekibinin cesur ve profesyonel yönetimi sayesinde 29 kişinin hayatını kurtarmak mümkün olmuştur. Kazakistan Cumhuriyeti’ne acil iniş yapıldığına dair bilgi alınmasının ardından gerekli arama ve kurtarma çalışmaları derhal gerçekleştirilmiş, kazazedeler tahliye edilmiş ve tıbbi yardım sağlanmıştır.
Hem Azerbaycan hem de Kazakistan’ın taraf olduğu 1944 tarihli Uluslararası Sivil Havacılık Şikago Sözleşmesi Ek 13 uyarınca, olayın meydana geldiği devlet olarak Kazakistan soruşturma başlatmıştır. Bu soruşturmanın amacı, kazanın sorumlularını belirlemek değil, havacılık emniyeti ve güvenliğinin sağlanması ile ilgili hedeflere ulaşmaktır. Soruşturmanın sonucu, uluslararası havacılık düzenlemeleri doğrultusunda, kazanın nesnel nedenlerini belirleyecek ve gelecekte benzer olayların önlenmesi için ICAO ve diğer paydaşlara öneriler sunacaktır. Azerbaycan Cumhuriyeti, Tescil Devleti ve İşletmeci Devlet olarak soruşturmaya katılmıştır. Azerbaycanlı temsilciler, Brezilya’daki Havacılık Kazalarını Araştırma ve Önleme Merkezi’nde (CENIPA) saha incelemesi yapmak, olayları kaydetmek, fotoğraf ve video kanıtları sağlamak ve uçağın “kara kutularından” (CVFDR cihazları) veri alımına katılmak da dahil olmak üzere soruşturmanın tüm aşamalarında yer aldılar. Ayrıca, ilgili diğer bilgi ve delillerin toplanmasında da görev almışlardır.
Embraer 190-100 IGW uçağı, Kokpit ses kaydını ve Uçuş veri kaydını gerçekleştiren iki ayrı cihaz yerine her iki işlevi birleştiren iki CVFDR cihazı ile donatılmıştır.
Kazakistan’da oluşturulan kaza araştırma komisyonu, Azerbaycanlı temsilcileri de söz konusu raporun hazırlanmasına dahil etmiştir. Ön rapor aşağıdaki gerçekleri içermektedir:
1. 25 Aralık 2024 günü , Azerbaycan Hava Yolları’nın 4K-AZ65 tescilli Embraer 190-100 IGW yolcu uçağı, Grozni için uçuşa başladığında kayıtlara ve FDR verilerine göre tamamen uçuşa elverişliydi.
2. Uçağın her iki motoru da kazaya kadar çalışır durumdaydı. Bu bilgi FDR kayıtları tarafından doğrulanmıştır.
3. Uçak Rusya Federasyonu hava sahasında GPS sinyallerini kaybetmiş ve aynı arızayı Grozni Havaalanı üzerinde de yaşamıştır.
4. Olumsuz hava koşulları nedeniyle uçak Grozni’ye iki kez başarısız iniş girişiminde bulunmuş ve ardından kaptan pilot Bakü’ye dönmeye karar vermiştir. Bu noktadan itibaren FDR ve CVR ‘dan edinilen önemli anlara ait veriler aşağıda zaman verilerek paylaşılmıştır.
– 05.13.30’da Geozny’de pas geçerken her iki GPS’in faal olmadığı, 3 hidrolik sistemin de normal değerlerde olduğu, iniş takımlarının içerde flapların toplanmış olduğu FDR’da görülmektedir.
– 05.13.31’de CVR ‘da sonik patlama sesi kaydedilmiştir. Arkasından AUTOPİLOT ve Autothrottle’un devreden çıktığına ilişkin sesli ikaz sisteminin çalıştığı kaydedilmiştir.
– 05.13.34’te 3. Hidrolik sistem basıncının 0 psi, hidrolik miktarının %0 olduğu görülmektedir. Bu yüzden elevator, aileron, rudder “ın 0 pozisyonda olduğu ve uçuş sonuna kadar bu halde kaldığı görülmektedir.
– 05.13.36 ‘da pitch trim arızası kaydedilmiştir
– 05.13.39’da Kabin basıncının düşmeye başladığı
– 05.13.47’de 2 no lu Hidrolik sistemin basıncının düşmesine ilişkin ikazın kaydedildiği ve basıncın 0 psi, miktarın %0 olduğu kaydedilmiştir.
– 05.13.56 CVR’da ikinci kez sonik patlama sesi kaydı görülür.
– 05.13.58’de Kaptan kabin memurundan durumu bildirmesi istendiğinde, kabin memuru 2 koltuğun patladığını ve yolcuların ayakta olduğunu söylediğine dair kayıt vardır.
– 05.15,57 Grozny kuleye kuş çarpması nedeniyle kontrol kaybı olduğunu, hava durumu uygun olan en yakın meydana gitmek istediklerini bildirir.
– 05.18.58 kabin irtifası yüksek ikazı alınır.05.19.04’de kabin irtifasının yükseldiğini 150 uçuş seviyesini muhafaza edemeyeceklerini alçalmak istediklerini bildirirler
– 05.41.30’da Rostov kontrol ile hava durumu müsait olan Aktau’ya gitmeye karar verirler
– 06.02.47’de Rostov kontrol’a acil durum çağrısı yaparak kontrol yüzeylerinin uygun çalışmadığını ve 11 pistine acil iniş yapmak istediklerini bildirirler ve aktau kule ile görüşerek,
– 06.03.39’da 11 pisti için radar vektörü talep ederler
– 06.19.13’te TERRAIN TERRAIN PULL UP ikazı alırlar.
– 06.22.20 flap 1 verilir
– 06.22.40 flap 2 verilir
– 06.23.30 falp 3 verilir
– 06.24.52’de FDR ‘da TERRAIN TARRAIN PULL UP ikazı kaydı vardır.
– 06.25.25’de FDR ‘da TERRAIN TARRAIN PULL UP ikazı kaydı vardır.
– 06.27.58’de uçak 35 sağa yatışla toprağa çarpar.
5. Gövde üzerinde çok sayıda ve değişik tipte uçağa çarpan metal parçaların yarattığı hasar tespit edilmiş, fotoğraf ve video kayıtları alınmıştır. Bu tür hasarların sayısı, dikey ve yatay stabilizatörler de dahil olmak üzere uçağın arka kısmında özellikle fazlaydı. Ayrıca, bunların bir kısmı sol kanatta ve sol motorda bulunmuştur.
6. Ön raporda kuş çarpmasına ilişkin herhangi bir bulguya rastlanmamıştır.
7. Enkaz içerisinde uçak yapısına ait olmayan yabancı metal parçalar tespit edilmiş ve bu metal parçaların fotoğrafları ön raporda kamuoyunun bilgisine sunulmuştur. Bu metal parçaların kesin kaynağını belirlemek için ek uzman incelemeleri yapılacaktır.
8. Oksijen tüplerinin patlamasıyla ilgili herhangi bir bilgi raporda yer almamaktadır.
9. Aşağıda, çarpışmadan önce hidrolik sistem 1, 2 ve 3’te muhtemelen uçak bileşenlerine nüfuz eden harici nesnelerin neden olduğu hasarın kanıtlarını gösteren fotoğraflar ve bir grafik gösterilmektedir.
Bu hasarın sonucu hidrolik sıvı/basınç kaybı meydana gelmiştir.
Kazada 3 mürettebat ve 35 yolcu yaşamını kaybeder. 1 mürettebat 15 yolcu ağır yaralı,
1 mürettebat 6 yolcu hafif yaralı, 6 yolcu da yara almadan kurtulmuşlardır.
Şikago Sözleşmesi kapsamındaki ICAO Annex 13 gerekliliklerine göre, kaza tarihinden itibaren bir yıl içinde kazanın nedenlerine ilişkin nihai bir rapor hazırlanmalıdır. Nihai raporun hazırlanmasına ilişkin çalışmaların Kazakistan ve soruşturmaya katılan diğer devletlerin katılımıyla başlatıldığı bildirilmiştir.
Kazakistan Kaza Araştırma Birimi tarafından yayımlanan Ön Kaza Raporunda kaza sonrasında yapılan resmi açıklamalarda yer alan bazı tespitlerin doğruluğu yer almıştır. Her ne kadar Ön Raporda uçakta ciddi hasara yol açarak düşmesine neden olan metal parçaların ne olduğu belirtilmemiş, nihai rapor sürecinde inceleneceği belirtilmiştir.
Ön raporda yer alan gerçek verilerin yol göstericiliğinde uçuş ve kabin ekibinin son ana kadar kumanda yeteneği hemen hemen kaybedilmiş bir uçağı olabilecek en uygun şekilde yerle temas ettirerek 29 kişinin yaşama tutunmalarını sağlamışlardır. Yaşamını yitiren kokpit ve kabin ekibini saygı ve rahmetle anıyoruz.
Havayolu işletmeleri uçuş yaptıkları/ yapacakları meydanların her türlü risk analizini yaptıktan sonra uçuşa başlanması/ devam edilmesi kararını vermelidir. Kokpitte yer alan pilotların uçağa isabet eden bir füzenin yarattığı hasar sonrasında uçaklarını emniyetle indirmeleri pek mümkün olamamaktadır maalesef.
Böylesi havacılık kazalarına örnek olarak 1998’de Pan Am B747 uçağının terörist bombası nedeniyle düşürülmesi, 2014 yılında Malezya HY’nın B777 uçağı Ukrayna hava sahası üzerinde füze ile vurularak düşürülmesi, Ukrayna B737 uçağının Ocak 2020’de Tahran’dan kalktıktan sonra füze ile vurularak düşürülmesini verebiliriz.
İlgilenenler için Kaza Ön Raporu ekte sunulmuştur.
Emniyetli Uçuşlar Dileriz
Eyup Turşucu
Kaptan Pilot (E)
Kaza Araştırma Uzman
CRJAZreport
