İngiliz uçak motoru üreticisi Rolls Royce (RR) firmasının CEO’su Tufan Erginbilgiç ve THY YKB Ahmet Bolat yakın zaman içinde Türkiye yatırımları ile ilgili bir anlaşma haberi gelebilir mi? 2023 başında Tufan Erginbilgiç RR’de işin başına geçtiğinden beri RR’nin yatırımcısının yüzü gülüyor. Tufan bey şirketin bir kısmını sattı, yeniden yapılandırmalar yaptı, bunlar da yatırımcıyı mutlu etti ve hisse fiyatları uçtu. “Mühendislik tarafında yeni bir başarı var mı?” derseniz buna cevap vermek daha zor. RR firması, malum motor işinde GE ve PW gibi Amerikan devleri ile mücadele edebilmek ve rekabetin içinde kalabilmek uğraşı içinde. Pazar payı % 20’lerin altında. Emirates firmasının başkanı Tim Clark, RR motorlarının bakım sürelerinin kısalığından dolayı ürünleri defolu olarak nitelendirmişti ve yakın geçmişte yaptığı açıklama ile “RR motorlarının (Trent XWB’lerin) düzgün çalıştığından emin olana kadar bunları almayacağız” açıklaması yaptı. Tim Clark bir İngiliz, üstelik şövalyelik unvanı filan da var ve havacılık sektöründe ismi çok iyi bilinen biri. Başka bir İngiliz firması olan RR’ye açıktan cephe almasının arkasında yatan başka durumlar, beklentiler var mıdır bakmak lazım. (RR’nin YKB pozisyonunda bir “Dam” var. Dam (ing:Dame) unvanı şövalye unvanının kadın versiyonu).
2023 sonunda RR firması açıklama yaptı ve THY’nin verdiği 50 adet Airbus A350 siparişi ile Trent XWB’lerin en büyük kullanıcısı olacağını belirtti. Akabinde Başbakan Rishi Sunak bu anlaşmadan memnuniyetini ve anlaşmanın İngiltere ekonomisinde yaratacağı istihdamdan bahsetti. İngiltere sadece motor işinden değil, THY’nin uçaklarının farklı parçalarının üretiminden de para kazanıp istihdam yaratacak. Ticaret Bakanı Kemi Badenoch’un da elbette ağzı kulaklarındaydı.
THY’nin verdiği büyük siparişler sonucunda ilgili firmalar olan RR ve Airbus’tan Türkiye’de üretim vb. offset anlaşmasına benzer bir anlaşma bekleniyordu. İngiliz basınında çıkan haberlere göre 20 milyar dolar civarında parça üretiminin Airbus ve RR tarafından Türkiye’ye kaydırılması anlaşmasına hayli yakın durumdayız. RR de yaptığı açıklama ile Türkiye’de bakım, onarım ve yenileme tesisi yatırımı yapma anlaşmasına yakın olduğundan bahsetti. Belli ki mutfakta bir şeyler pişiyor. Anlaşmanın detaylarını bilmeden ahkam kesmemiz uygun olmaz, her anlaşmadaki gibi fırsat ve riskler olabilir. Benim gördüğüm riskler, Avrupa ve İngiltere’nin çıkarları hızla birbirinden uzaklaşıyor ve Avrupalı uçak firmasından aldığımız motorda İngiliz motoru kullanacağız. Bugün için değil, yarın için problem olabilir. Diğer dikkatli olunması gereken konu ise RR motorlarının gerçekten Tim Clark’ın bahsettiği gibi önemli teknik sorunları var ise bunların yaratacağı direk ve dolaylı kayıplardan RR’nin sorumlu tutulmasıdır. Fırsat tarafına gelirsek, RR’ye Türkiye uzun dönemli olarak mühendislik hizmetleri dahil destek verirse, RR teknik sorunları aşar ve THY için fırsat oluşabilir. Diğer taraftan TEI’nin fazlaca Amerikan GE’ye bağımlılığının yarattığı politik riski bir nebze azaltabiliriz. (Aydınlık)