Türkiye Paraşütçüler Günü

TÜRK PARAŞÜT TARİHİ

10 Eylül Türkiye Serbest Paraşütçüler Günü olarak kutlanmakta. Bu yılda serbest
paraşütçüler günü sessiz sedasız kutlandı. Binlerce, hadi abartmayalım yüzlerce
paraşütçünün atlayışlar yaparak gökyüzünü bir çiçek tarlasına çevirmesi gerekirdi. Maalesef
bu anlamlı gün sosyal medya aracılığı ile dünyadan ve Türkiye’den birkaç fotoğraflar
paylaşılarak geçiştirildi.

TÜRK PARAŞÜTÇÜLÜĞÜ

Büyüklerimiz geçmişini bilmez isen, geleceğini şekillendiremezsin derler. Söz konusu
paraşütçülük olunca, konuyu bu çerçevede ele almak istedim. Ben geçmişi bildireyim.
Geleceği de bir gün birleşen paraşütçüler şekillendirsinler.
Türkiye’de paraşütçülüğün, sportif havacılık dalı olarak dünyaya açılan penceresi
bilindiği üzere Türk Hava Kurumu’dur (THK). FAI üyesi olarak 1929 yılından bugüne inanılmaz birikim ve tecrübeye sahip olan kurum maalesef artık bu misyonunu unutmuşa benziyor.
Örneğin; THK Türkuşu’nun kuruluş yıldönümü bu yıl da Anıtkabir’de konulan bir çelenk ile kutlandı. O eski coşku dolu kutlama artık yok. Türkkuşu adı artık kampüs olarak anılır oldu.
Herkesin beklediği gösteriler, uçuşlar ve atlayışlar tarih oldu. Bu yılda serbest paraşütçüler
günü kutlanmadan geçti.

BİLMESİ GEREKENİN RESMİ İNTERNET SİTESİ

THK resmi internet sitesine girenler yanlış bilgi ile karşılaşıyorlar. Gerçi yazdığım düzeltme yazıları sonrası yanlışların birçoğu düzeltildi. Uzun yıllar süren en bariz yanlış ise aşağıdaki gibi idi. Şimdilerde kısmen düzeltilmiş.

“Rusya’ya paraşütçülük ile ilgili eğitime Abdurrahman Türkkuşu gönderilmiş ve ilk atlayışını Eylül 1935 yılında yapmıştır. Rusya’dan dönüşünde Abdurrahman Türkkuşu ilk Paraşüt Okulu Müdürü olarak atanmış ve ilk paraşüt kursu 1956 yılında başlatılmıştır.”

Şimdi konuyu daha detaylı inceleyelim. Umarım kalan diğer yanlış bilgileri de düzeltmeye vesile olurum.

PARAŞÜTÜN TARİHSEL DİZİNSELİ

Paraşütçülüğün ilk temelleri M.Ö. 2200 tarihine kadar dayanmaktadır. Çin’de ortaya
çıkan paraşüt benzeri oluşumlar gösteri ve eğlence amaçlı kullanılmıştır.
1797 Yılında paraşüt atlayışını balondan yapan ilk kişi Fransız Andre Jacgues
Garnerin’dir.

1912 Yılında gerçek anlamda uçaktan paraşütle atlayan ise, Amerikalı Albert Berry
olur.
16 Eylül 1926 Türkiye’de yapılan ilk paraşüt atlayışının tarihidir. Kayseri’de kurulan
TOMTAŞ uçak fabrikasında ortaklaşa üretimi başlattığımız Alman dostlarımız, hem Alman
Junkers F-13 uçağının tanıtımını yapmak, hem de havacılıkta ne kadar ileride olduklarını
kanıtlamak isterler. Yer Ankara’nın ilk meydanı. İzleyiciler arasında Atatürk’te bulunmaktadır.
Junkers F-13 Vecihi Hürkuş kumandasında havalanır. Alman paraşütçü Heinecke kariyerinin
178. Atlayışını yapar.
1930 Yılında ise pilot Yzb İlhami Bey Junkers A-20 uçağından paraşüt yardımıyla
atlamıştır. Ancak atlayışını normal olarak yapmış olmasına rağmen, kopan kanat parçasının
çarpması sonucu şehit olmuştur.
18 Ocak 1932 Yzb. İlhami Bey’in şahadetinden sonra o dönemin en iyi paraşütlerinin
alınmasına ve bu konuda askeri eğitim verilmesine karar verilir. Bu amaçla paraşütlerini
tanıtmak için yabancı firmalardan talepler gelir. Belçikalı paraşütçü M.Rene paraşüt tanımı
için İstanbul’a gelir. Vecihi Hürkuş’un önerisi ile İstanbul/ Yeşilköy’de başarılı bir atlayış
yapar.
20 Temmuz 1932. İngiliz Irvin paraşütlerinin hava kuvvetlerinde kullanılması kararı
alındığında, şartnamede yer alan eğitimlerinin İngilizler tarafından verilmesi de vardı. Bu
anlaşma gereği İngiliz Paraşüt Öğretmeni F.C. Coreney Eskişehir’e gelir. Ancak paraşüt
eğitimine pek sıcak bakılmamaktadır. Birçok duyurudan sonra beş gönüllü çıkar. Gönüllüler
1926 yılında THK Yeşilköy makinist mektebi mezunu küçük zabitler ( Astsubay) olur. Bazı
küçük zabitler mecburi hizmetleri sonrasında Eskişehir’de sivil tayyare makinisti olarak görev yapmaktadırlar. Bu gönüllülere Pilot Teğmen Arif Erkuş ( General Erkuş) aldığı emir
doğrultusunda katılır.

Toplam altı kişi olan ilk paraşüt eğitimi alanlar şunlardır:

1. Sivil makinist Muammer Bey.
2. Sivil makinist Sabri Bey.
3. Sivil makinist Necip Soylu.
4. Sivil makinist Ahmet Şahin.
5. Makinist Astsubay Üstçavuş Celal Göksel.
6. Pilot Teğmen Arif Erkuş.

1934 Yılında Çanakkale semalarında Yzb. Bedri kumandasındaki Curtis Hawk uçağı ile
Üsteğmen Naci Bey’in kullandığı Breguet uçakları havada çarpışırlar. Maalesef her iki
pilotumuz da şehit olurken, rasıt teğmen Nuri Bey paraşütle atlayarak kurtulur.

TÜRKKUŞU KURULUYOR

3 Mayıs 1935 Ulu yönder Atatürk’ün istek ve yönlendirmeleri doğrultusunda THK’na
bağlı Türkkuşu’nun açılışı yapılır. Türkkuşu’nun ilk amacı uçucu bir nesil yaratmaktır. Planör
uçuşlarının göze battığı ilk eğitimlerin hemen ardından paraşüt okulu açılır. Türkkuşu bilindiği üzere eski adıyla Sovyetler Birliğindeki sivil havacılık eğitimleri örnek alınarak yapılandırılır.
Sovyetler birliğinden iki mütehassıs (Uzman) uçuş öğretmeni, bir uçak, dört planör ve on adet paraşüt getirtilir. Rus öğretmenler Anohin ve Romanof’tur. Her iki öğretmen planör, paraşüt ve motorlu uçuşlar konusunda uzmandırlar.
3 Mayıs 1935’te Güvercinlik meydanında Türkkuşu açılış törenleri çok görkemli olur.
Atatürk’ün açılış konuşması sonrasında gösterilere geçilir. Vecihi Hürkuş’un pilot olarak
katıldığı gösterilerde Anokhin ve Romanov planör akrobasi gösterileri yaparlar. Yine Rus
hocalar birer paraşüt atlayışı da yaparlar. Bundan sonrasını kendi yorumumu katarak
aktarmak istiyorum.( M.KILIÇ) Atatürk’ün gösterilerde bir Türk paraşütçüsünün de olmasını
isteyebileceğini düşünen THK yöneticileri arayış içersine girerler. 1932 yılında paraşüt eğitimi almış olan eski küçük zabit makinist Necip Soylu’dan atlayış yapmasını isterler. Vecihi Hürkuş’un kullandığı Guadron-59 uçağından atlayış pozisyonu alan Necip Soylu, uçağın atlayış pasajından birkaç kez geçmesine rağmen kendini boşluğa bırakmaz. Atatürk oturduğu gölgelikten kalkar ve bir sigara yakar. Sonrasında Atatürk’ün ağzından şu sözler dökülür “Atla be çocuk” Bu sözleri duymuşçasına atlayışını yapar Necip Soylu.
Türkkuşu açılmıştır, ancak Rus hocalardan başka planör ve paraşüt öğrenimi verecek
öğretmen yoktur. Yine Rusya ile yapılan anlaşma gereği öğretmen olarak yetiştirilmek üzere
10 Temmuz 1935 tarihinde Rusya/ Koktabel’e öğrenciler gönderilir.

1. Sabiha Gökçen
2. Emrullah Ali Yıldız
3. Ferit Orbay
4. Sait Bayav
5. Tevfik Aytan
6. Muammer Öniz
7. Hilmi Hüseyin (Orbay?)
8. Nurettin Demirsoy
9. Mustafa İrkin

Rusya’ya hep sekiz öğrenci gönderildiği yazar, ancak bu konu araştırma aşamasındadır. Rusya / Koktebel’ de planör eğitimleri öncesi tüm öğrenciler paraşüt atlayış
dersleri alırlar. Planör eğitimleri bittiğinde Sabiha Gökçen yurda döner, diğer öğrenciler
Moskova yakınlarında motorlu uçuş eğitimlerine devam ederler.
Rusya’da eğitimler devam ederken Atatürk’ün bağışladığı Ahi Mesut çiftliği arazisi
üzerinde Türkkuşu’nun ilk binaları ve hangarı yapılır. Burada eğitimlere başlayan öğrencilerde iyi birer uçucu olmak için yarışırlar. İşte bu öğrenciler arasında Vecihi Hocanın İstanbul’dan getirdiği öğrencilerden Abdurrahman Bey, soyadı kanunu gereğince kendine Türkkuşu soyadını alır.(Bir rivayete göre verilir)
Vecihi Hürkuş’un talebesi Abdurrahman Türkkuşu zaten uçuculukta ilerlemiş bir
öğrencidir. Romanov ve Anokhin’in paraşütçülük eğitimlerine katılır.

TÜRKKUŞUNDA YETİŞENLERİN İLK PARAŞÜT ATLAYIŞI
Abdurrahman Türkkuşu 12 Eylül 1935 Tarihinde Ankara’da ilk paraşüt atlayışını yapar.
Yazımıza ilham olan atlayış budur. Maalesef bu olay yanlış olarak bilinmektedir. Hiçbir
yetkilide düzeltmeye yeltenmez. Zira benim gibilerin savunduğu, artık THK özünden
ayrılmıştır eleştirilerine haklılık kazandırırlar. Bu ve benzeri birkaç önemli yanlışlıkta
düzeltilmeyi beklemektedir. Umarım bir başka yazımızda, düzeltilmesi istemiyle bunları da
paylaşırız.
Aslında serbest paraşütçüler günü sanılanın aksine 10 Eylül değil, 12 Eylül’dür.
4 Ekim 1935 Tarihinde ise Türkkuşu’nun ilk bayan paraşütçüsü olarak tarihe geçecek
Yıldız Eruçman Hocamız ilk paraşüt atlayışını yapar.
Maalesef ilk paraşüt şehidimizi, hem de bayan şehidimizi 29 Ekim 1936 Tarihinde
Cumhuriyet Bayramı prova atlayışlarında, (28 Ekimde düşüp, 29 Ekim günü şahadete ulaşan) Eribe Kartal (Hürkuş) olarak verdik. İlk erkek paraşüt şehidimiz ise 10 Temmuz 1945 tarihinde şehit olan Kenan Öksüz dür.
Türk Hava Kurumu ve onun ayrılmaz parçası olan Türkkuşu’nda şahadete erişmiş tüm
büyüklerimizi saygı ve rahmetle anıyorum. Rahat uyuyun emanetinize sahip çıkacağız.

Mustafa KILIÇ
Havacılık Tarihi Araştırmacısı – Yazar
sontayyareci@gmail.com
0 536 273 62 62