TÜRKKUŞU İLAÇLAMA FİLOSU
Yaptığım bir araştırmada bu güne kadar gün yüzüne çıkmamış bir konu ile karşılaşınca heyecanlanmadım desem yalan olur. Ana konudan kopmadan bu alanda da yapılanları incelemeye başladım.
Havacılık tarihi çalışmalarında zaman zaman havadan zirai ilaçlama konusunda birkaç satırlık bilgiler karşımıza çıkıyordu. Ve hep Adana Pamuk tarlalarının nasıl ilaçlandığını ve ilaçlama faaliyetlerinde yitirdiğimiz gözü pek pilotların hüzünlü hikâyesi oluyordu bunlar.
Şu ana kadar ulaşabildiğim bilgileri aktarmak istiyorum. Öncelikle Türkiye’de havadan zirai ilaçlama işini başlatan Öğretmen Pilot Cemal Uygun’u saygı, sevgi ve rahmetle anıyorum.
DDT UÇAĞI, 1947
1947 senesinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığının isteği üzerine Magister tipi bir uçak üzerinde tadilat yapılarak, Paris Yeşili tozunu atan bir uçak haline getirilmiştir. Magister uçağının tadilatı ve test uçuşlarında Cemal Uygun görev yapmıştır. Ankara civarı göl ve bataklıklarda sivrisinek imhası için uçuşlar yapılmıştır. Başarılı sonuçlar alınmasından sonra bir başka Magister uçağı daha Aerosol halinde DDT sıvısı püskürten uçak haline dönüştürülmüştür. DDT; Kimyevî yapısı “Dikloro Difenil Trikloretan” olan böcek öldürücü bir zehirdir.
TARIM MÜCADELESİ ÇALIŞMALARI,1948
1948 yılında Ankara ve İstanbul bölgelerinde kullanılan ve elde edilen neticelerden sonra SSB’ce ( Sıtma Savaş Birliği) olumlu karşılanan havadan ilaçlama çalışmaları, yurdun diğer bölgelerinde de kullanılmasının istenmesine neden olmuştur.
ÇUKUROVA PAMUK İLAÇLAMASI, 1950
1950 yılında Adana bölgesinde de havadan ilaçlama çalışmaları öğretmen pilot Cemal uygun nezaretinde başlatılmıştır. Çukurova bölgesine giden Cemal Uygun 8.000 dönümlük bir tarlayı ilaçlamış ve pamuk üreticilerinden büyük takdir kazanmıştır.
Zirai Mücadele Teşkilatında kullanılmak üzere Tarım Bakanlığı tarafından satın alınmış olan bir helikopter için pilot ve makinist yetiştirilmesi amacıyla, Zirai Donatım Kurumunun (ZDK) teklifi üzerine Türkkuşunda açılan helikopter kursunda 4 öğretmen 2 makinist yetiştirilmiş ve 53 saat uçuş yapılmıştır.
TÜRKKUŞU İLAÇLAMA FİLOSU, 1961
Türk Hava Kurumu, Tarım Bakanlığı ile işbirliği kurarak havadan ilaçlama işlerinde çalışacak bir filo kurulmasına karar verdi. Bu amaçla Amerika Birleşik Devletlerinden zirai ilaçlama uçağı satın almıştır(PA-18). Satın alınan 15 uçaktan 5 adedi Ankara Türkkuşuna gelmiştir. Gelen uçaklara ilaçlama aparatları takılarak uçuşlara başlanmıştır.
Türkkuşu bünyesinde kurulan havadan zirai ilaçlama filosunun başına Türkkuşu Genel Müdür Yardımcısı Cemal Uygun getirilmiştir. Filonun kurulması ve idaresindeki tek yetkili Öğretmen Pilot Cemal Uygundur.
İlk önce Güney Bölgemizde 3 adet Magister uçağı ile 163 saat 35 dakika keşif ve irtibat uçuşları yapılmış ve sonra Piper uçakları ile Adana, Antakya ve Antalya bölgesinde son üç ay içerisinde 138.288 dönüm arazi ilaçlanmıştır. Kurumumuzun bu hizmetleri karşılığında arazi sahiplerinden alınan bağışlar ile 200.000 liraya yakın bir gelir elde edilmiştir. Gelecek yıllarda zirai ilaçlama uçuşlarından THK’na önemli bir gelir getireceği düşünülmektedir.
PA-18 ilaçlama uçağı;
· 16 metre genişliği ilaçlar
· 300 kilogram ilaç alır
· Bir kalkışta 60 ila 400 dekar sahayı ilaçlar
· 400 metre sahada kalkış ve iniş yapar
PZL-101 ilaçlama uçağı;
· 25-30 metre genişliği ilaçlar
· 500-550 kilogram ilaç alır
· Bir kalkışta 70 ila 500 dekar sahayı ilaçlar
· Bir dönümde 1 ila 8 kilo ilaç atabilir
· 300 metre uzunluğundaki bir sahaya iniş ve kalkış yapabilir
İLAÇLAMA UÇAĞI ALINMASI, 1964
1964 yılında da havadan ilaçlama çalışmalarına devam edilmiş ve 630.000 dekar tarım arazisi ilaçlanmıştır. Polonya’dan 5 zirai ilaçlama uçağı (PZL-101), 13 eğitim ve performans planörü, 2 Otovinç arabası, 2 tel geri alma vinci, 1 planör taşıma arabası alınmıştır. Çekoslovakya’dan da 10 adet paraşüt açma aleti satın alınmıştır.
PA-18 Piper uçakları ilaçlamaya hazırlanıyor. Adana
ADANA’NIN HAVADAN İLAÇLANMASI, 1968
Cemal Uygun liderliğinde 10 adet PA-18 Piper uçağı ile sabah 04.00’te Adana üzerinde 5-10 metre yükseklikten uçarak Karasinek ve Sivrisinekler için ilaçlama yapılmıştır. THK bu ilaçlama için herhangi bir ücret talep etmemiştir. Adana’daki Asri,Ünal ve İpek sinemalarında THK’nu tanıtıcı filmler Adana THK Şube Başkanı Esat Aslan’ın girişimleri ile 1 ay süreyle gösterimde kalmıştır. (15 Kasım – 15 Aralık)
1968 yılı Adana bölgesi ilaçlama faaliyetlerinde;
Zirai İlaçlama;
Havadan zirai ilaçlama, hem Türk Hava Kurumunun esas fonksiyonu olduğundan ve aynı zamanda milli gelirin artmasında önemli rolü bulunduğundan bu faaliyete geniş ölçüde önem verilmiş ve iyi sonuçlar alınmıştır.
Yabancı Ot Mücadelesi;
Tarım Bakanlığı, Devlet Üretme Çiftliklerinde ve özel sektör tarlalarındaki yabancı otların imhası için muhtelif bölgelerde 1.189.602 dekar arazi üzerine 2.971.579 kilogram ilaç atılmıştır.
Zeytin Güvesi Mücadelesi;
45.250 dekar arazi üzerindeki 905.000 zeytin ağacına 135.750 kilogram ilaç atılmıştır.
İdiocerüs ve Bambul Mücadelesi;
Adana Bölgesi: 191.000 dekar Pamuk tarlaları üzerine 955.000 kilogram ilaç serpilmiştir.
Antakya Bölgesi: 13.000 dekar Pamuk tarlası üzerine 65.000 kilogram ilaç serpilmiştir.
Antalya Bölgesi: 31.160 dekar Pamuk tarlası üzerine 155.800 kilogram ilaç serpilmiştir.Bu suretle toz ve mayi (sıvı) ilaçlama yapılarak adı geçen bölge tarlalarındaki Yeşil Kurt, Pembe Kurt, Protenya, Kırmızı Örümcekler imha edilmiştir.
1970 YILI HAVADAN İLAÇLAMA VE GÜBRELEME ÇALIŞMALARI
Cemal Uygun hocamızın uçuculuktan ayrılarak sadece yönetici olarak havadan ilaçlama çalışmalarını kontrol ve koordine etmeye devam etmiştir. THK Türkkuşu kayıtlarında 1970 yılı havadan ilaçlama faaliyetleri şöyle özetlenmiştir.
1970 yılı havadan zirai ilaçlama faaliyetleri tamamlanmış durumdadır. Yılın ilk aylarında özel şirketlerle yapılan anlaşmalar gereğince Adana, Antalya, Maraş ve Nusaybin bölgelerinde özel sektöre ilaçlama çalışmaları yapılmış, köylümüzün hizmetine koşulmuştur.
Bu yıl PA-18 Piper uçaklarımıza yapılan bazı tadilatlar ile hem sıvı hem de toz gübre atmaları temin edilmiş olduğundan toz ilaç ve sıvı atılarak çiftçimizin zararlı böcekler ile mücadelede başarılı olması sağlanmıştır. Bu arada Adana’daki pamuk ilaçlamaları sırasında Çeltik tarlalarına da gübre atılmıştır.
Türk Hava Kurumunun başarılı çalışmalarını benimsemiş olan çiftçilerin bağlılığı dolayısı ile Adana, Antalya ve Maraş’ta tahminlerin üzerinde zirai ilaçlama faaliyeti yapılmış, nitekim Nusaybin de ilk kez ilaçlama yapılması ve diğer firmaların daha düşük fiyat vermesine karşın köylülerimiz THK Türkkuşu filosu ile mücadele etmeyi tercih etmeleri köylümüzün Türkkuşuna olan güveninin açık göstergesidir.
Bu yıl Adana çiftçilerinden Arif Ciritçi’nin arazisinde kamp kurulmuş ve ilaçlama faaliyetleri buradan yürütülmüştür. Oysaki bundan önceki yıllarda Devlet Hava Meydanları İşletmesine ait meydanlardan istifade edilmekte ve bu idareye ortalama 44.000 Tl. kadar konaklama ücreti ödenmekte idi.
Bir PZL-101 ve on iki PA-18 olmak üzere 13 tayyare, 3 vasıta, 13 pilot, 13 makinist, 1 memur, 3 şoför ve 2 hizmetli ile ilaçlama çalışmalarına giden Türkkuşu ekibi çalışmaların sonunda 1.854.905 litre ilaç atarak 899.502,50 lira gelir sağlamıştır.
165.250 Kilogram gübre atılarak deneme ve yeni takılan cihazları çiftçimize tanıtma amaç edinilmiştir. Bu uygulama çiftçilerimiz tarafından da çok beğenilmiştir.
Diğer yandan Adana Bölgesi dışında Maraş ve Nusaybin’de ilaçlama faaliyetlerinde bulunulmuş, Maraş’ta 92.400 Litre, Nusaybin’de 18.900 Litre ilaç atılmıştır.
Türkiye’de havadan ilaçlama faaliyetlerini başlatan Cemal Uygun 1973 yılında THK Türkkuşundan emekli olmuştur. Uygun Hocamızın kurduğu ve geliştirdiği sistem uzun yıllar aynı disiplin içerisinde devam etmiştir. Türkkuşundan ayrılan bazı pilot ve teknisyenlerin özellikle Adana bölgesinde özel ilaçlama şirketlerinde de çalıştığını biliyoruz.
Bu uğurda hayatlarını kaybeden tüm pilotlarımızı saygı ve minnetle anıyorum.
Mustafa KILIÇ
Havacılık Tarihi Araştırmacısı – Yazar
sontayyareci @gmail.com